Nederlandse Dialectenbank
Welkom bij de Nederlandse Dialectenbank. U vindt hier meer dan duizend uur geluidsmateriaal, zoals dit in de
afgelopen
decennia is verzameld door onderzoekers van het Meertens Instituut (KNAW).
Het betreft geluidsbestanden van dialectopnames van binnen- en buiten Europa. Het leeuwendeel van de opnames
van
binnen Europa zijn uit Nederland, Vlaanderen en Noord-Frankrijk - het Nederlandse taalgebied. De opnames van
buiten
Europa, zoals uit de Verenigde Staten van Amerika zijn meestal van Nederlandse emigranten. Tevens zit bij
veel van
de opnames documentatie zoals transcripties, gegevens over de sprekers en vragenlijsten.
U kunt op verschillende manieren zoeken door de collectie. Onder andere door te zoeken op land en plaats. Daarnaast kunt u zoeken op trefwoorden en bij 'uitgebreid zoeken' op onder meer 'opname jaar' en 'beroep'. Ten slotte kunt u ook gebruik maken van de geografische interface, de Sprekende Kaart.
Al het hier geplaatste materiaal is vrij te gebruiken voor dialectologisch, fonetisch, historisch of ander onderzoek. Onderzoekers wordt gevraagd bij publicatie te verwijzen naar deze website.
Neem voor andersoortig (bijvoorbeeld commercieel) gebruik contact op met het Meertens Instituut (datamanagement@meertens.knaw.nl).
De projectleider van de Nederlandse Dialectenbank is Douwe Zeldenrust. De wetenschappelijke begeleiding wordt verzorgd door Marc van Oostendorp. Kees Grijpink is verantwoordelijk voor de audio digitalisering. De website is ontworpen en gemaakt door de afdeling Technische Ontwikkeling van het Meertens Instituut. Verder hebben aan dit project meegewerkt: Boudewijn van den Berg, Martiniano Brito, Maarten Frinking, Kees Grijpink, Tina Pinna, Aldo van Regteren Altena, Dirk Roorda, Heiko Tjalsma en Paula Witkamp.
Het project is gefinancierd door het Meertens Instituut, DANS (in het kader van het DANS-programma Kleine Dataprojecten) en de KNAW (in het kader van de Stimulans Open Access Data subsidie).
Gebruikte illustraties: Document free icon, Lock symbol for interface free icon door Freepik.
© 2009 KNAW/Meertens Instituut
Sinds de jaren vijftig maakten onderzoekers van het Meertens Instituut in heel het land opnames waarbij de dialectsprekers min of meer vrijuit spraken over onderwerpen naar eigen keuze. Het streven was hierbij om een dekking te krijgen over het hele taalgebied, en zo geeft de website als geheel inzicht in de gesproken dialecten van het Nederlands rond het midden van de vorige eeuw.
Van 772 van de 2710 geluidsfragmenten zijn transcripties beschikbaar. De originele documentatie behorende bij de geluidsopnames is ook beschikbaar. In het kader van de Wet Bescherming Persoonsgegevens is die informatie online alleen beschikbaar voor degene die zijn ingelogd via de onderzoeksinfrastructuur CLARIN (Common Language and Resources Technology Infrastructure).
De opnames van buiten Europa, zoals uit de Verenigde Staten van Amerika zijn meestal van Nederlandse emigranten. Deze opnames zijn grotendeels gemaakt tijdens het onderzoek naar het Amerikaans-Nederlands uit de vorige eeuw. De opnames zijn gemaakt in de jaren '60 door Jo Daan (voormalig onderzoekster van het Meertens Instituut) en in de jaren '80 en '90 door Jaap van Marle (voormalig directeur van het Meertens Instituut).
Bij de opnames van Jo Daan zit aanvullende documentatie. Het betreft gegevens over de opnames, de geanonymiseerde gegevens over de sprekers en vragenlijsten. De vragenlijsten zijn in het kader van de Wet Bescherming Persoonsgegevens alleen online beschikbaar voor degene die zijn ingelogd via de onderzoeksinfrastructuur CLARIN (Common Language and Resources Technology Infrastructure). Lees hier en hier meer over Jo Daan en het onderzoek naar het Amerikaans-Nederlands.
De collectie wordt gebruikt voor onderzoek. Hieronder volgen enige publicaties:
Boeken
Daan, Jo. (1987) "Ik was te bissie: Nederlanders en hun taal in de Verenigde Staten." Zutphen: De Walburg Pers.
Smits, Caroline Jeannine Martine (1996) "Disintegration of inflection : the case of Iowa Dutch". Amsterdam: Vrije Universiteit.
Artikelen
Shetter, W.Z. (1957). Brabants dialekt in Wisconsin. Taal en Tongval. 9: 183-189.
Lagerwey, W. (1962). De studie van de Nederlandse taal in de Verenigde Staten. Ons Erfdeel 6, 36-43.
Rensink, W.G. (1962). Dialecten op de band. Taal en tongval. 14 – 4: 184-196.
Daan, Jo (1969). Bilingualism of Dutch immigrants in the U.S.A. Actes du Xe congrès internationale des linguistes. Bucarest 1967.
Daan, Jo (1970). Trouw aan het Fries in de USA. Flecht op 'e koai. Groningen: Wolters-Noordhoff nv. 177-188.
Daan, Jo (1971). Bilingualism of Dutch immigrants in the U.S.A. Dichtung, Sprache und Gesellschaft. Akten des IV Intern. Germ. Kongresses 205-213. Frankfurt/Main.
Daan, Jo (1985). Language use and language policy among Americans of Dutch origin. Papers from the First Interdisciplinary Conference on Netherlandic Studies. ed. W.H. Fletcher. Univ. Press of America.
Schatz, H.F. (1987). De taal van emigranten in de Verenigde Staten. Taal en Tongval. 39 97-108.
Marle, J. van (1988). Het Amerikaans Nederlands. Taal en Tongval. 40: 135-143.
Daan, Jo (1997). Dutch in the United States of America. Klatter, J. & Kroon, F. & Kroon, S. (ed.), Dutch Overseas. Studies in maintenance and loss of Dutch as an immigrant language (237-253). Tilburg: University Press.
Marle, Jaap van en Caroline Smits (2000) "De ontwikkeling van het Amerikaans-Nederlands: een schets". Overzees Nederlands. Eds J.B. Berns & J. van Marle. Amsterdam, Meertens Instituut. 63-83.
Sijs, N. van der. (2013) "Op de schouders van onze voorgangers. Jo Daan en het Amerikaans-Nederlands". Nieuw Letterkundig Magazijn 31.1: 30-34.
Noordegraaf, J. (2014) "Met Jo Daan naar Dinnersize". Trefwoord, tijdschrift voor lexicografie.
Oostendorp, M. van (2014). "Phonological and phonetic databases at the Meertens Institute." The Oxford Handbook of Corpus Phonology. Eds. J. Durand & G. Kristoffersen. Oxford: OUP. 546-551.
Smits, C. & Marle, J. van (2015). On the Decrease of Language Norms in a Disintegrating Language. Janne Bondi Johannessen, J.B. & Salmons, J.C. (ed.), Germanic Heritage Languages in North America, Acquisition, attrition and change (389-405). University of Oslo / University of Wisconsin.
Papers
Zeldenrust, D.A. (2016). The creation, curation and dissemination of digital humanities resources: The Dutch Dialect Database. Paper presented at the European Social Science History Conference 2016. Valencia, Spain.
Zeldenrust, D.A. (2014) "The exploration and visualisation of big data in the humanities, Comparing data representation of a large-scale e-infrastructure (CLARIN) and a dedicated Virtual Research Environment (Soundbites)". European Social Science History Conference, Proceedings. Vienna, Austria.
Zeldenrust, D.A. & M. van Oostendorp. (2013) "Combining tailor made research solutions with big infrastructures: the speaking map of the Netherlands." Digital Humanities Conference 2013, Proceedings. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska.
Zeldenrust, D.A. (2014) "Access to data: the Soundbites collection of the Meertens Institute and a flexible approach to the curation and dissemination of humanities digital resources". Digital Humanities Benelux Conference (The Hague).
Overige publicaties
Zeldenrust, D.A. (2018). Onderzoek zonder Facebook, hoe ging dat eigenlijk? De geschiedenis van de collectie Nederlands in de Verenigde Staten in tien vragen. Neerlandistiek, online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek, 4 September 2018.
Oostendorp, Marc van (2015). Het Nederlands sterft in Amerika. Neder-L. 2 September 2015.
Zeldenrust, D.A. (2014) "De 'sprekende kaart' over de grens." Nieuwsbrief Meertens Instituut 9.4.
Zeldenrust, D.A. (2013) "De sprekende kaart nu ook geschreven". Nieuwsbrief Stichting Academisch Erfgoed 35.5.
Zeldenrust, D.A. (2009) "Soundbites gaan online". E-data & Research. 4.2, 3.
Zeldenrust, D.A. (2008) "Dialecten beschikbaar via sprekende kaart". E-data & Research 3.3.
Aan de collectie wordt permanent gewerkt. Opnamen uit het archief van het Meertens Instituut worden gedigitaliseerd en documentatie wordt toegevoegd. Tevens worden de digitale bestanden ook toegankelijk gemaakt via de Europese onderzoeksinfrastructuur CLARIN (Common Language And Resources Technology Infrastructure).
Daarnaast worden nieuwe opnames toegevoegd. Zo maakte onderzoeker Gertjan Postma van het Meertens Instituut in oktober 2012 samen met collega Andrew Nevins (UCL) veldwerkopnames in Garrafão en Holandinha (Brazilië). Lees hier meer over dit veldwerk en de opnames die gemaakt zijn.
De opnames zijn gedigitaliseerd en indien nodig ook gerestaureerd in de geluidsstudio van het Meertens Instituut. Van 1998 tot 2018 beschikte het Meertens Instituut over twee audiostudio's. Deze waren in eerste instantie bedoeld voor het digitaliseren van het eigen geluidsarchief. Al gauw bleek er ook van buitenaf een grote vraag te zijn naar dit specialisme. Vanaf dat moment is er door menig instantie een beroep gedaan op onze ervaring en kennis. De Meertens studio's stonden onder leiding van geluidstechnicus Kees Grijpink, die eerder werkzaam als geluidstechnicus voor nationale en internationale platenmaatschappijen en artiesten. Door deze ervaring en de gerichte investeringen in apparatuur hebben de Meertens studio's een belangrijke plaats ingenomen bij de conservering van het Nederlands cultureel erfgoed.